پارادایم شامل عقاید نظری و روش­های علمی است که گروهی از دانشمندان آن را انتخاب می­ کنند و ریشه در جهان بینی خاصی با واژه و عبارات خاص خود دارد(۲۲). تحقیقات نظام­دار پرستاری عمدتاً در دو پارادایم گسترده اثبا­ت­گرایی[۱] و طبیعت­گرایی[۲]  صورت می­گیرد(۲۳).

پیش­فرض اثبات­گرایان این است که واقعیتی در جهان خارج وجود دارد که می­توان آن را مطالعه کرد و شناخت و این واقعیت مستقل از مشاهده­ ماست. همچنین پدیده­­ها تصادفی نیستند و دارای علل مقدماتی هستند. از این رو، پژوهش­هایی که به روش علمی صورت می­گیرند به دنبال فهم علل زمینه­ای پدیده­های طبیعی هستند و در این پژوهش­ها تلاش و تاکید بر حفظ عینیت است(۲۴).

در مقابل پارادایم طبیعت گرایان مربوط به رویکردهای منطقی و فکری همچون پدیدار شناسی، تعامل سمبولیک[۳] و قومیت شناسی است، که بر پویا بودن ماهیت واقعیت اجتماعی که شکل گرفته و در حال شکل­ گیری است، تأکید دارد. این رویکرد به درک واقعیت اجتماعی از منظر افرادی که مطالعه می­شوند تکیه می­ کند(۲۵). این پارادایم، دیدگاهی علمی اجتماعی است که به بررسی چگونگی ساخت واقعیت­ها تمرکز دارد .این دیدگاه فرض می­ کند افراد از جمله محققین، واقعیت­هایی که در آن شرکت دارند را می­سازند(۲۶). بنابراین محقق طبیعت گرا، نسبی گرا است.  از دید او واقعیت بستگی به زمینه­، دارد و می ­تواند ساختارهای متفاوتی داشته باشد. این پارادایم فرض می­ کند دانش وقتی به حداکثر می­رسد که فاصله محقق و مشارکت­کنندگان در تحقیق به حداقل برسد. گفته ها و تفاسیر افراد  شرکت­کننده در تحقیق کلید فهم پدیده مورد علاقه محقق است(۱۹).

اثبات گرایان از روش­های کمی برای تحقیق در مورد پدیده­های با مقیاس بزرگ استفاده می­ کنند و طبیعت­گرایان نیز روش­های کیفی را جهت در نظر گرفتن ویژگی معنادار زندگی گروهی انسانها اتخاذ می­ کنند (۲۵)

تحقیق کیفی شکلی از پژوهش اجتماعی است(۲۲)که در آن یافته­ های تولید شده با بهره گرفتن از روش های آماری یا دیگر ابزار کمی به دست نمی­آید. بلکه تحقیقی است در مورد زندگی افراد، تجارب زنده، رفتارها، عواطف و احساسات و همچنین عملکرد سازمانی، جنبش­های اجتماعی، پدیده­های فرهنگی و تعاملات میان اقوام(۲۷). ریشه ­های تحقیق کیفی به انسان شناسی، فلسفه و جامعه شناسی باز می­گردد. این رویکرد ابتدا در اوایل دهه­ قرن نوزدهم توسط انسان­شناسان و جامعه شناسان به عنوان یک روش تحقیق استفاده شد(۲۲) و پس از آن در اواخر دهۀ ۱۹۷۰، کاربرد آن در پرستاری آغاز گردید(۲۸).

تحقیق کیفی روشی برای کسب بینش از طریق کشف معانی است که این بینش از طریق روابط علّی ایجاد نمی­شوند بلکه از طریق درک ما از کل شکل می­گیرد(۲۸). بنابراین محققین کیفی تمرکز بر جنبه­ های پویا، کل­گرایانه و فردی پدیده ­ها دارند و سعی می­ کنند این جنبه­ها را به صورت کل و درون زمینه­ای که تجربه شده  به دست آورند. مطالعات کیفی به اطلاعات عمیق و غنی منجر می­شوند که می­توانند ابعاد مختلف پدیده­ای پیچیده را روشن کنند و از آنجا که در چارچوب کلی وسیله­ای برای کسب غنا و پیچیدگی نهفته در پدیده ­ها هستند، بینش حاصل از این فرایند کار پرستاری را هدایت نموده و در فرایند مهم ساخت تئوری به منظور ساخت دانش پرستاری کمک می­ کند(۲۷). محققین پرستاری با انجام مطالعات کیفی اطلاعات ارزشمندی را برای بدنه­ی دانش حرفه به ارمغان می­آورند که با ابزارهای کمی قابل دستیابی نیست(۲۹).

در این مطالعه از آنجا که هدف و ماهیت موضوع مطالعه شده بررسی فرایند بازگشت بیماران مبتلا به سوختگی به جامعه و پی بردن به ابعاد و اثرات آن و طراحی یک مدل مراقبتی در این زمینه بود، از روش تحقیق کیفی برای فهم پدیده مورد نظر استفاده شد.

تحقیق کیفی به روش­های مختلفی انجام می­ شود که در بسیار از جهات با­هم مشابه هستند، با این وجود هر روش کیفی دارای موضوع فلسفی خاصی است که این امر سئوالات، مشاهدات و تفسیر اطلاعات را تحت تأثیر قرار می­دهد. از آنجا که روش کار استفاده شده برای هر روش متناسب با جهت­گیری فلسفی آن است، در تحقیق کیفی فلسفه­ی زیر بنایی مطالعه به اندازه چارچوب مطالعه کمی اهمیت دارد و باید به خوبی درک شود(۲۸).

انتخاب هر روش کیفی بستگی به پدیده مورد نظر و سئوال تحقیق دارد یکی از این روشها، گرانددتئوری[۴] است. گراندد تئوری رویکردی کلی برای شناخت تئوری است(۲۹). این روش یکی از روش­های انجام تحقیق کیفی است که بر خلق چارچوب­های مفهومی یا تئوری از داده­ ها، بوسیله­ی تجزیه و تحلیل استقرایی آنها تمرکز دارد(۲۶).

واژه گراندد (زمینه)  بدین معنی است که تئوری ساخته شده از تحقیق بر مبنای اطلاعاتی است که از زمینه موجود گرفته شده است یا ریشه ­های این تئوری به اطلاعاتی برمی­گردد که از آن زمینه مشتق شده است (۲۸). از نظر فلسفی ریشه­ گراندد تئوری به تعامل­گرایی نمادین که خود از عقاید عملگرایی[۵]  نشأت گرفته­ است برمی­گردد(۳۰). از نقطه نظر عمل­گرایان واقعیت با استدلال قیاسی از تئوری موجود حاصل نمی­ شود بلکه به طور استقرایی با تأیید تجربی مداوم شکل می­گیرد. در این رویکرد واقعیت با در نظر گرفتن اکتشافات جدید انسانها، تعدیل­یافته و وابسته به زمان و مکان است(۳۱). موجودات فعال و خلاق بوده و معانی با اعمالی که آنها برای حل مسائل یا شناخت دنیا انجام می­ دهند شکل می­گیرد(۲۶).  تفکر عمل­گرایی با تجربه، به عنوان یک فرایند تعاملی که افراد و محیط اجتماعی و طبیعی آنان را در برمی­گیرد، آغاز می­ شود. در عمل­گرایی به دیدگاه­ های مختلف ارج نهاده می­ شود چون پایه­ای برای حل متقابل مسئله، کسب دانش و بازنگری مداوم منابع موجود و ادراک هستند(۳۲).

تعامل­گرایی نمادین، دیدگاه نظری مشتق از پرگماتیسم(۲۶) و یک تئوری در مورد رفتار انسان بوده و رویکردی برای مطالعه انسان و زندگی گروهی وی است(۳۱). ماهیت این تئوری تعاملی است که میان افراد و محیط آنان رخ می­دهد. این تئوری برروابطی که افراد در زندگی روزمره­ی خویش با یکدیگر دارند و بر نحوه توسعه این تعاملات تمرکز دارد(۳۳). ویژگی اصلی آن این است که افراد تحت تأثیر افراد دیگر قرارمی­گیرند اما در تفسیر و پاسخ به افراد و اموری که با آنها مواجه می­شوند، فعال هستند(۲۵). آنها می­توانند به جای این که به طور مکانیکی به محرکها پاسخ دهند، در مورد اعمال خود فکر کرده(۲۶)، آنها را طر­ح­ریزی، اجرا و بازبینی نمایند و ازطرف دیگر نگرش­ها و پاسخ­های خود به موقعیت­های خاص را با اعضای گروه خود در میان گذارند(۲۲).

از نظرمید، «خود[۶]» وقتی در تعامل با دنیای اجتماعی خاصی قرار می­گیرد باید مورد توجه واقع شود. فرد و دنیای جدا از هم درک نمی­شوند، زیرا که «خود» فعلیتی است که پیوسته از طریق تعامل با فعلیت­های انسانی دیگر تکامل می­یابد. از نظر مید «خود» مشتمل بر حالت فاعلی به نام «من»[۷] است که جوهره­ای« درون سرشت» بوده که قابل تغییر توسط دیگران نیست. از طرف دیگر، این«خود» دارای حالت مفعولی به نام «مرا»[۸] است که « خود» را حاصل برآیند انعکاس دیگران نسبت به ما و نوع پنداشت ما از «خود» در می­آورد. در واقع، عمل یا رفتار ساطع شده از فرد، حاصل گفتمان درونی و تعامل بین «من» و «مرا» است. این ظرفیت سوار شده بر روی «خود فردی»[۹] است که فرد را قادر می­سازد تا نقش دیگران را قبول کرده و شرایطی را برای انتقال نماد­های ساطع شده از سوی دیگران فراهم آورده تا به واسطه­ آن او و سایر افراد بشر قادر به تکامل حس«خود اجتماعی»[۱۰] شوند. یعنی به واسطه این ظرفیت نهادی است که فرایند تطابق و هم رنگ شدن با دیگران و ارزش­های حاکم دیگران رخ می­­دهد(۳۴).

بلومر مدعی است که مفروضات پایه­ای تعامل­گرایی نمادین، ریشه در انگاره­های پایه­ای مید یعنی«من، مرا و خود» و گفتمان درونی مداومی دارد که بین این اجزا در بستر تعاملات اجتماعی رخ می­دهد. بلومر جایگاهی روش­شناسانه برای تعامل­گرایی نمادین قائل بود و بر این باور است که برای درک دنیایی خاص، باید به تحلیل اعمال و افعال و تعاملات مشارکت­کنندگان پرداخت(۳۴).

پژوهشگر بارها در هنگام مواجه با مصدومین در بخش­های سوختگی همچنین به هنگام ترخیص آنها با وجود داشتن زخم­ها، اسکار­های متعدد و ناتوانی­ های به جا مانده، از خود سوال نمود که این افراد چگونه از این شرایط دشوار گذر می­ کنند و مشکل تراز آن چگونه به نقش­ها، فعالیت­های خود و بالاخره به جامعه باز خواهند گشت. با توجه به اهمیت درک فرایند بازگشت بیماران مبتلا به سوختگی به جامعه بر کیفیت مراقبت پرستاری بالینی جامعه­نگر، سوالات متعددی در ذهن پژوهشگر شکل گرفت؛ از جمله اینکه فرایند بازگشت مبتلایان به سوختگی به جامعه در کشور ما چگونه است؟ سوختگی چه تاثیری بر ابعاد وجودی یک فرد مبتلا به سوختگی می­گذارد ؟ فرد برای حفاظت خود فردی و اجتماعی­اش چگونه­عمل می­ کند ؟ و آیا رنج و درد متحمل شده همیشه به انزوا و محجوری این افراد می­انجامد؟ یا اینکه خیر خواهند توانست به جامعه بازگردند؟  بازگشت چه جور چیزی است؟ آنها به کجا باز می­گردند؟ جایی که بر می­گردند کجاست؟ می­ شود به گذشته بازگشت یا نه؟ یا اینکه سرنوشت تنها آینده را  برای آنها نشان می­دهد؟ آیا می توانند بدون فراموش کردن راه­هایی که از آن عبور کرده ­اند به رفتن ادامه دهند؟ یا اینکه به هرجایی که وارد می شوند می گویند برگشتم  ولی عوض شدم! این بازگشت قابلیت است یا ضرورت ؟

از نظر پژوهشگر پاسخگویی به این سوالات می ­تواند راه را برای بازگشت بیماران مبتلا به سوختگی به جامعه هموار سازد. لذا، با توجه به اینکه پژوهش کیفی بهترین روش برای توصیف تجربیات زندگی بوده و از آنجا که هدف اصلی پژوهش ارائه­ گراندد تئوری و بر اساس آن طراحی مدلی با توجه به بستر تئوری می­باشد. لذا پژوهشگر مناسب می­بیند که در قالب پژوهش گراندد تئوری این مطالعه را هدایت نماید.

[۱] positivism

[۲] naturalistic

[۳] symbolic interactionism

[۴] Grounded theory

[۵] pragmatism

[۶]self

[۷] I