سونمز و گریف (۱۹۹۸) تروریسم را پدیده ای موثر بر گردشگری معرفی نموده اند. بر اساس نظر آنها تروریسم عبارت است از خشونت سیاسی عمدی علیه غیر نظامیان و پرسنل نظامی غیر مسلح محلی به منظور نفوذ و ارائه پیام هایی برای مخاطبان خاص. تروریسم یک پدیده ی بین المللی است که مربوط به قلمرو ویا شهروندان بیش از یک کشور می شود. تروریسم و هرج و مرج سیاسی یکی از عوامل موثر بر صنعت گردشگری است. این پدیده تاثیر خود را از دهه ۷۰ میلادی آغاز نموده و در اواسط دهه ۸۰ میلادی به اوج خود رسید. برخی از حمله های تروریستی که در طول ۱۹۷۰ تا۱۹۹۰ اتفاق افتاده است در جدول ذیل قابل مشاهده می باشد(سومنز،گرائف[۱] ۱۹۹۸،ص۲۳ ).
جدول ۲-۱ روند حملات تروریستی در جهان(سومنز وگرائف،:۱۲:۱۹۹۸)
| حمله تروریستی در طول بازی های المپیک (مونیخ) ۱۹۷۲ ربودن پرواز ۸۴۷ TWA (آتن / رم) ۱۹۸۵ بمب گذاری در خط هوایی هند ۱۸۲ و انفجار در در اثر آن) (۳۲۹ مرده) ۱۹۸۵ بمب گذاری در فرودگاه ناریتا توکیو ی (ژاپن) ۱۹۸۵ بمب گذاری فرودگاه راین اصلی فرانکفورت (آلمان غربی) ۱۹۸۵ ربوده شدن جت لاینر در مصر (مالت) (۵۵ مرده) ۱۹۸۵ ربوده شدن هواپیما ی ۸۱۴TWA از آتن به بیروت ۱۹۸۵ انفجار بمب در خط هوایی هند ۷۴۷ (مسیر از مونترال به توکیو) (۱ مرده،۴۳ گروگان به مدت ۱۶ روز) ۱۹۸۵ TWA بمبگذاری در دفاتر بریتیش ایرویز ، (مادرید / رم) ۱۹۸۵ بمبگذاری در هتل آتن (یونان) ۱۹۸۵ بمبگذاری دریک کافه توریستی (رم) ۱۹۸۵ دفتر بریتیش ایرویز های بمباران (رم) ۱۹۸۵ ربوده شدن کشتی لارو کروز (مدیترانه) (۱ مرده) ۱۹۸۵ تیر اندازی در فرودگاه لئوناردو داوینچی (رم) و فرودگاه اسکوویچ (وین) (۱۸ کشته، ۱۰۰ مجروح) ۱۹۸۵ بمب گذاری در مسیر آتن به رم ۸۴۰ TWA (4 مرده) ۱۹۸۶ انفجار بمب در دیسکو (غرب برلین) ۱۹۸۶ ربوده شدن هواپیمای پان امریکن (۲۰ کشته) ۱۹۸۶ خطوط هوایی بوئینگ عراق ربوده شده (۶۰ کشته) ۱۹۸۶ بمب گذاری در فرودگاه کلمبو هوا لانکا (در مسیر به مالدیو) (۱۷ کشته ) ۱۹۸۶ بمبگذاری در کافه رستوران پاریس ه (ایتالیا) ۱۹۸۶ بمب گذاری در هوایی کره ۸۵۸ (۱۱۵ کشته) ۱۹۸۷ بمب گذاری در پان امریکن ۱۰۳ لاکربی، اسکاتلند (۲۷۰ کشته) ۱۹۹۰ |
صرف نظر از تکرار حملات تروریستی در جهان ، تروریسم همچنان در دهه ۹۰ نیز توجه جهانی را به خود معطوف داشت.
لیپ و گیپسون[۲] (۲۰۰۳) بیان نموده اند که دولت ها، آژانش های مسافرتی ، رسانه های خبری به شکل دوره ای هشدار هایی را درخصوص ریسک های مرتبط با گردشگری بین المللی ارائه می نماید. یک گردشگر در طول دروه ی تجربه ی سفر خود می بایست از چک مسافرتی ، کارت اعتباری استفاده کند، کتاب های راهنمای بخرد، بطری آب معدنی بنوشد و تعطیلات را در میان مخاطرات مختلف ممکن سپری نماید. در حقیقت مطالعات گردشگری به شکل مداوم بیان می کنند که امنیت خاطر نگرانی بسیار مهم افراد در تعطیلات خارج از کشور می باشد.بر اساس مطالعه لیپ و گیبسون ارتباط گردشگری و تروریسم با حمله ی تروریستی تعدادی از فلسطینی ها به بازیکنان اسرائیلی در مسابقات المپیک ۱۹۷۲ مونیخ مشخص شد.پس از این واقعه گردشگران بین المللی به پدیده ی ریسک تروریسم پی برده و در انتخاب مقاصد خود مبنای نظر قرار داده اند. به اعتقاد لیپ و گیپسون همانند تروریسم، عدم ثبات سیاسی و جنگ نیز می تواند ریسک یا مخاطراتی را برای گردشگران ایجاد کند. درگیری های میدان تیانان من در چین باعث شده که۱۱۵۰۰ نفر از گردشگران سفر خود را به آن مقصد لغو نمایند.جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۰ باعث شد که سیل ابنوه گردشگران به خاور میانه از سفر خود پشیمان شده و مقصد را تغییر دهند. نکته حایز اهمیت اینکه جنگ و عدم ثبات سیاسی می تواند بر کشور های همسایه نیز تاثیر بگذارد کشور هایی که درگیر نا آرامی ها نیستند ولی تحت تاثیر فضای ناامن همسایگان قرار می گیرند. به این پدیده در بازاریابی گردشگری اثر تعمیم[۳] گفته می شود. به این مفهوم که گردشگر تحت تاثیر نارآمی های کشور های همسایه عدم امنیت را به مقصد تعمیم می دهد. لیپ و گیبپسون(۲۰۰۳) معتقدند که از دیگر جنبه های ریسک می توان به این موضوع پرداخت که گردشگران در محیط هایی که برای آنها آشنا تر است احساس اطمینان و امنیت بیشتری می نمایند .در حالی که محیط های جدید ریسک بالاتری را احساس می کنند. مطالعه ای اخیرا ً در خصوص ادراک ریسک توسط آمریکایی که برای تماشای مسابقات المپیک لندن سال۲۰۱۲ رفته بودند صورت پذیرفته است . از نظر مهمانان آمریکایی لندن در طول مسابقات مقصدی امن بوده و تمامی ابعاد ریسک نمراتی پایین تر از ۳ داشته اند به عبارتی هیچ گونه مخاطره ای از قبیل جنایت و ترور درطول مسابقات متوجه ی گردشگران نبوده است. این مطالعه نشان داده است که ریسک بر نیت گردشگران در خصوص تمایل به دیدن بازی های المپیک بسیار موثر بوده و ارتباط منفی قوی بین این دو عامل وجود دارد (اسکورودر و دیگران[۴] ،۲۰۱۳: ۱۱۲). به نظر محقق درک اهمیت این بعد از ریسک ادراک شده به شکل جهانی رو به گسترش بوده و کشور ها نسبت به ایجاد امنیت برای گردشگران بسیار حساس می باشند. چراکه تجارب گذشته در طول تاریخ همگی لزوم اتخاذ تدابیر امنیتی را پر رنگ نموده است. اما مطالعه فلوید و همکاران[۵] (۲۰۰۳) نشان داد که ریسک ادراک شده از واقعه سال ۲۰۰۱ تاثیر مهمی بر نیت افراد برای سفر به نیویورک در دوره ی شک پس از ۱۱ سپتامبر داشته است.از میان ریسک ها ی ادراک شده ریسک فیزیکی و ریسک اجتماعی تاثیر بیشتری بر ادراکات گردشگران در خصوص مقصد نیویورک داشته است.
۲-۶-۱۰- ریسک عدم ثبات سیاسی:
منظور از ریسک عدم ثبات سیاسی امکان زیان دیدن از هرج و مرج سیاسی کشور میزبان در طول سفر تعطیلات می باشد . هال و اوسالیوان[۶] (۱۹۹۵) ریسک عدم ثبات سیاسی را به عنوان بی ثباتی سیاسی که در آن شرایط و مکانیزم های حکومت داری و حاکمیت سیاسی به چالش کشیده می شود و مشروعیت یک حکومت توسط عناصر خارج از سیستم سیاسی یک کشور زیر سئوال می رود. بی ثباتی سیاسی تاثیر شدیدی بر گردشگری بین المللی داشته و افراد با درجه بالای احساس بی ثباتی از یک مقصد با احتمال زیاد سفر به آن مقصد را لغو می نمایند. برای مثال گردشگران بین المللی اغلب نیات مثبتی در خصوص سفر به خاور میانه و آمریکای جنوبی ندارند چراکه عدم ثبات سیاسی در این مقاصد بالا است.در ادامه به رویکرد اقتصاد سیاسی در توسعه گردشگری خواهیم پرداخت این رویکرد و نظریات محتوای آن می تواند زیربنای تبیین ریسک عدم ثبات سیاسی از ناحیه حکومت ها و عدم توسعه گردشگری باشند.
از دیدگاه اقتصادسیاسی، حکومت ها یک عامل مهم در رشد صنعت گردشگری پایدار یا مخل توسعه آن هستند.دولت و سیاست های آن از طریق نهادهایش می تواند صنعت گردشگری را کنترل نماید. از دیدگاه اقتصاد سیاسی حاکمیت یک رابطه اجتماعی است و به شکل اجتماعی محاط شده است.پاسخگویی حاکمیت به مردم یک اصل اساسی در اقتصادی سیاسی هر کشور می باشد(جسوب[۷] ، ۲۰۰۸: ۱۵). به عبارتی دولت ها در جایگاهی هستند که می بایست تصمیمات سیاسی را بر اساس منافع مردم اتخاذ نمایند. رابطه ی با ثبات سیاسی بین حاکمیت و مردم اساس مشروعیت یک حکومت و پایگاه اختیارات آن را شکل می دهد. در واقع فقدان مشروعیت عامل ایجاد عدم ثبات سیاسی و اجتماعی خواهد شد که فعالیت های توسعه اقتصادی پایدار را مختل خواهد کرد. از نگاه اقتصاد سیاسی دولت هایی که دموکراسی را ترویج نمی دهند،براساس منافع جامعه و رضایت شهروندان عمل نمی کنند، باعث می شوند که اعتماد عمومی شهروندان نسبت به آنها از بین برود. از این دیدگاه نبود اعتماد عمومی شهروندان به دولت یک عامل افول توسعه گردشگری محسوب می شود(نانکو[۸] و دیگران،۲۰۱۲: ۱۵۴۱).نبود اعتماد عمومی در یک کشور نسبت به حاکمیت و مخدوش شدن اساس مشروعیت می تواند زمینه را برای عدم ثبات سیاسی فراهم کند. نگرش گردشگران به این پدیده و واقعیت (نبود اعتماد مردم مقصد به حاکمیت) نیز می تواند ریسک ادراک شده از مقصد تحت تاثیر قرار دهد(پژوهشگر).
۲-۶-۱۱- ریسک محیطی:
منظور از ریسک محیطی فاجعه‌های طبیعی است مخاطرات جانی را برای افراد در طول سفر به همراه دارد مانند زلزله و سیل(هان،:۲۳:۲۰۰۵). علاوه بر این گاسلینگ و دیگران[۹] (۲۰۱۲) به بررسی تاثیر تغییر آب و هوا بر تصمیم گردشگران پرداخته و به این نتیجه رسیدند که یکی از عواملی که می تواند قبل از سفر در خصوص مقصد مورد ارزیابی قرار گیرد برآورد گردشگران از میزان مخاطره ی ادراک شده در خصوص تغییر آب و هوا است. بر این اساس تغییر ناگهانی آب و هوا در دسته ی ریسک های محیطی قرار می گیرد.مطالعه ی مازوچی و مونتینی (۲۰۰۱) نشان داده است که پس از یک زمین لرزه جریان گردشگری به یک مقصد رو به افول می‌رود و بر تقاضای مقصد تاثیر می گذارد(ناح ۲۰۰۶: ۲۴). مطالعه ی ماتیاس و دیگران[۱۰](۲۰۱۱) در خصوص ریسک استنباط شده از پدیده ی تند باد در فلوریدا و رفتار تمایل به تخلیه ی مکان توسط گردشگران نشان داده است که آندسته از گردشگرانی که ریسک بالایی در مورد تندباد استنباط نموده اند و تمایل بالایی در خصوص تخلیه مکان دارند، قبلا هرگز تجربه مواجهه با تند باد را نداشته اند.این دسته از افراد قبل از سفر وضعیت این مخاطره ی محیطی را بررسی نموده و سپس تصمیم به سفر گرفته اند. همچنین گردشگران مقیم در ساحل ریسک بالاتری نیست به گردشگران مقیم در سایر نواحی ادراک نموده اند. دیگر مخاطره ی طبیعی که بر صنعت گردشگری در برخی از مقاصد جهان تاثیر گذاشته است پدیده ی سونامی است.سونامی عبارت از هجوم امواج در اثر زلزله در کف اقیانوس است.سونامی پدیده است که بر ادراکات گردشگران در خصوص امنیت مقصد تاثیر می گذارد. علاوه بر این سیستم مدیریت بحران در مناطق سونامی خیز نیز بر ریسک ادراک شده از آن منطقه و امنیت متصور از مقصد نیز موثر می باشد( ریتیچینی وات[۱۱]۲۰۱۳: ۱۰۷).
۲-۶-۱۲- ریسک دارایی ها:
ریسک دارایی ها شامل سرقت و گم شدن اثاثه و دارایی ها است. اغلب گردشگران دارایی های با ارزشی را در طول سفر به همراه داشته که مخاطراتی همچون سرقت، گم شدن اثاثه و چمدان ها در مقصد ، تصادفات جاده ای ممکن است که دارایی های آنها را از بین ببرد(ناح ،۳۵:۲۰۰۶). برای مثال هوراد[۱۲](۲۰۰۹) به مطالعه مخاطراتی که گردشگران در مقصد تایلند تجربه نموده بودند پرداخته و بیان نمود که گردشگران درخصوص دارایی های شان دریافت هزینه های زیادترتوسط ساکنان مقصد ، پرداخت قیمت های دوبرابر برای کالاها یک جنبه ای ریسک دارایی های گردشگرها بوده و جنبه ی دیگر آن مورد سرقت واقع شدن و قربانی بزهکاری هایی همچون ضرب و شتم، کیف زنی قرار گرفته اند(هوراد، ۳۹۵:۲۰۰۹).
۲-۶-۱۳- ریسک برنامه ریزی:
مانند خطوط هوایی غیر قابل اعتماد، دیرکرد در حرکت وسائل ناوگان حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوایی.بر ای این اساس مقاصدی که از نظر زیرساختی ضعیف بوده و سیستم های حمل و نقل از کیفیت لازم برخوردار نباشند،باعث می شود تا گردشگر نتواند به برنامه ریزی برای مقاصد سفر پرداخته و اغلب یک عدم اطمینان درخصوص عقب افتادن برنامه زمانی برای آنها پیش می آید. مطالعات نشان داده است که از میان تمامی ریسک های ادراک شده، ریسک هرج و مرج سیاسی و تروریسم بیشترین تاثیر را بر رفتار بازدید از یک مقصد گردشگر داشته است (ناح ۲۰۰۶: ۳۷).
آنچه در بالا مورد بحث قرار گرفت نظریات مرتبط با ریسک ادراک شده و انواع ریسک های ادراک شده ی گردشگران بود. اما آیا شباهت ادراک شده و یا تفاوت ادراک شده میان کشور خود و مقصد گردشگری پدیده ای محسوب می شود که بر رفتار گردشگر تاثیر بگذارد؟ در ادامه ی فصل نظریه سطوح استنباط، فاصله روانشناختی و فاصله روانی گردشگر مورد تشریح قرار گرفته است .
[۱]- Somnez and Graef
[۲] - Leap and Gipson
[۳] -Generalization effect
[۴] - Skodroder and et al
[۵] - Floyd and et al
[۶] - Hall and Osalivan
[۷]- Jasoob
[۸]- Nunkooand et al
[۹] -Gossling and et al
[۱۰] -Matiath and et al
