همانطور که پیش از این اشاره گردید مدیریت ریسک پروژه بر اساس استاندارد PMBOK شامل ۶ فرایند بوده که به قرار زیر می­باشد: (جوالد و رز[۲]، ۲۰۱۲)

• برنامه ­ریزی مدیریت ریسک[۳]
• شناسایی ریسک­ها[۴]
• تجزیه و تحلیل کیفی ریسک[۵]
• تجزیه و تحلیل کمّی ریسک[۶]
• برنامه ­ریزی واکنش به ریسک[۷]
• پایش و کنترل ریسک[۸]

شکل ۲-۲۷- جایگاه فرآیندهای ۶گانه مدیریت ریسک در ۵ فرایند اصلی PMBOK:2008

فرآیندهای آغازین

فرآیندهای برنامه ­ریزی

فرآیندهای کنترل

فرآیندهای     اجرا

فرآیندهای خاتمه

پایش و کنترل ریسک

برنامه ­ریزی مدیریت ریسک شناسایی ریسک تجزیه و تحلیل کیفی ریسک تجزیه و تحلیل کمّی ریسک برنامه ­ریزی واکنش به ریسک

جایگاه این شش فرایند در فرآیندهای اصلی مدل PMBOK در شکل ۲-۲۷ نشان داده شده است.

 

 

 

 

هریک از فرآیندهای نشان­داده شده در شکل ۲-۲۷ دارای ورودی­ ها، ابزارها و تکنیک­ها و همچنین خروجی­هایی هستند که در شکل ۲-۲۸ براساس استاندارد PMBOK:2008  از چپ به راست نمایش داده شده ­اند. (PMBOK:2008)

شکل ۲-۲۸- نمایش جزئیات فرآیندهای مدیریت ریسک در فرایندهای PMBOK:2008

 

 

• برنامه ­ریزی مدیریت ریسک

همانطور که در شکل ۲-۲۹ مشاهده می­ شود، برنامه ­ریزی ریسک، فرایندی است که چگونگی هدایت فعالیت­های مدیریت ریسک را تعریف می­ کند. دقت در برنامه ­ریزی این فرایند، احتمال موفقیت ۵ فرایند بعدی را افزایش خواهد داد. (سبزه­پور، ۱۳۸۹)

شکل ۲-۲۹- نمایش مراحل چرخه برنامه ­ریزی مدیریت ریسک (سبزه­پور، ۱۳۸۹)

 

بر اساس استاندارد PMBOK خروجی­های فرایند برنامه ­ریزی مدیریت ریسک عبارتند از:

• متدولوژی­ها: در آن رویه­ ها، ابزارها و منبع داده­ ها که در اجرای مدیریت ریسک یک پروژه به کار می­روند تعریف می­ شود.
• نقش­ها و مسئولیت­ها: به تعریف اعضای تیم ریسک می ­پردازد. اعضای شرکت­کننده در فرایند مدیریت ریسک در شکل ۲-۳۰ نشان داده شده است.

 

 

شکل ۲-۳۰- اعضای شرکت­کننده در فرایند شناسایی ریسک­های پروژه (سبزه­پور، ۱۳۸۹)

اعضای تیم شناسایی ریسک

ذینفعان

اعضای تیم پروژه

سایر مدیران

مدیر پروژه

خبرگان موضوع

کاربران نهایی

خبرگان مدیریت ریسک

مشتریان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

­­­­

• • بودجه­بندی: به تخصیص منابع و برآورد هزینه­ های مورد نیاز مدیریت ریسک برای مقابله با ریسک­ها و پیشگیری از شرایط اضطراری می ­پردازد.

• • زمان­بندی: زمان و دفعات اجرای فرایند مدیریت ریسک را در طول چرخه مدیریت پروژه تعریف می­ کند.
  • طبقه ­بندی ریسک­ها: ساختاری کلی برای دسته­بندی و شناسایی سیستماتیک ریسک­ها و درجه سازگاری جزئیات آن و مشخص­کردن اثربخشی و کیفیت فرایندهای شناسایی ریسک ها تدوین می­ کند.
  • تعریف احتمال و شدت ریسک: کیفیت و اعتبار فرایند مدیریت ریسک در گرو تعریف درست سطوح مختلف احتمال ریسک و شدت آن است. احتمال وقع ریسک؛ درجه احتمال وقوع ریسک در آینده است، و شدت تاثیر ریسک؛ شدت تأثیر یا میزان خسارتی است که ریسک با فرض وقوع به بار می­آورد.
  • ماتریس احتمال و شدت ریسک: در این روش ریسک­ها بر اساس تاثیر بالقوه­ای که روی اهداف پروژه می­گذارند اولویت­ بندی می­شوند. یک روش خاص بدین شکل است که مقادیر احتمال و شدت اثر ریسک در سطر و ستون­های ماتریس نوشته شده و از ضرب این دو عامل مقادیر جدول حاصل گردیده و به همین اساس ریسک­ها اولویت­ بندی می­شوند.
  • حدود آستانه­ای تحمل ذینفعان پروژه: حدود آستانه­ای پارامترهای ریسک­ها که ذینفعان پروژه قادر به تحمل آنها هستند، ممکن است در برنامه فرایند مدیریت ریسک در مورد یک پروژه خاص، توسط ذینفعان مورد تجدید نظر قرار گیرند.
  • قالب­های گزارش­دهی: نحوه مستندسازی و تحلیل خروجی­های فرایندهای مدیریت ریسک را تعریف نموده، الگو و محتوای فهرست ثبت ریسک­ها را به همراه فرمت گزارش­های آنها توصیف می­ کند.
  • پیگیری و مستندسازی: نحوه ثبت ریسک­ها را برای پروژه فعلی و نیازهای آتی ، مستند می­ کند و علاوه بر آن به مستندسازی چگونگی ممیزی فرایندهای مدیریت ریسک نیز می ­پردازد.

• شناسایی ریسک­ها

شناسایی ریسک، اولین گام اجرایی در فرایند مدیریت ریسک یک پروژه می­باشد. در این فرایند، کلیه ریسک­های بالقوه که ممکن است رخ داده و به پروژه تاثیر بگذارند شناسایی و مشخص می­شوند. این شناسایی برای این ضروری است که در مراحل بعدی مدیریت ریسک، با داشتن برنامه مناسب واکنش به ریسک، جلوی وقوع ریسک­های مهم را گرفته یا اثرات آنها را کاهش می­دهد. (سبزه­پور، ۱۳۸۹)

شناسایی ریسک فرایندی است که در گذشته بسیاری از تیم­های پروژه و سازمان­ها نتوانسته­اند به خوبی از عهده آن برآیند. حتی امروزه نقصان در شناسایی ریسک و ارزیابی آن، یکی از عوامل کلیدی شکست پروژه­ ها می­باشد. معمولاً به دلیل مشکل بودن این بخش، شناسایی و مدیریت ریسک در پروژه­ ها به خوبی انجام نمی­ شود. شناسایی ریسک برای بسیاری از مدیران پروژه امری سخت و طاقت فرسا می­باشد، به خاطر اینکه ریسک نسبت به سایر فرایندها امری غریب به نظر می­رسد. از آنجایی­که دانش و تجربیات یک تیم از افراد، بسیار بیشتر از دانش و تجربیات فردی است، لذا بهتر است فرایند شناسایی ریسک با بهره گرفتن از یک تیم صورت پذیرد. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۷)

[۱] Project Management of Body Of Knowledge

[۲] Gewald, H., Rouse, A.

[۳] Plan  Risk  Management

[۴] Identify Risks

[۵] Perform Qualitative Risk Analysis

[۶] Perform Quantitative Risk Analysis